گیان سَخت تَرین گیاندارو سَرو زَمینی

به گزارش هزارماسوله ،خوکڵەی آوی یو چا جانَوَر و آفریدە گیان سَختانەنە کە میلیونها سالی وَڵیو آنەیە انسان پابنیو سَرو گوزمینی،بیەن و ژیوان.

چن ساڵی چێوَڵی گرویە جَ زانشمَندِ پَیجوری زانشتی زانشتگاو شیکاگو آمریکای کَوتی تاوتوکاری سَرو ژیوای ای گیاندارە میکروسکوپیە.

خوکڵەی آوی،گیاندارێ هَشت پای خَیلێ رِیز و میکروسکوپیەن کە تواناو آنەیشە هَن ویش پاریزنو جَ دَرجە و پلەی فرە سَردنە،یانی"صِفری کلوینی”[صفرمطلق٫چیرو 272-دَرجەی سانتی گراد] و هَرپاسە جَ درجەی فرە جوش و داخَنە.

گیان سَختی و وَرگەگِرتەی ژیوای ای جانَوَرَیە پەی زانشمنداو زانشتو ژیوای شناسی میکروسکوپی،فرە عَجیب و سَرە سِڕآوَرَن.

رادە و توانای وَرگەگِرتەیش جَ وَراوَرو تیشکەوروجیاری،تیشکەوگامای یام تیشک"یونی"جَ تایوَتیِو ای گیاندارَ گیان سَختَیەنە.

خوکڵەی آوی جیا چی گرد بابَتانە کە واچیای،مَتاوو نزیکو دە سالی بی واردَی آو و خوراکی،(تا اِننە کە ڕادَو آوەو بَدٚەنیش،بوَزُرە و بیاوۆ 3٪ێ)گیانیش پاریزنو و زینە بمانو.

پەی نمونەی آژانسو آسمانی اُروپای  سالەو 2007 ی عیسایی،یەرێ هَزار گیانداریش کیاستَو بازنەی وارینو گوزَمینی کَردِ کە شونیەرە،خوکلێ آویێ تاواشان بە ماوەو 12 رۆێ ترازیا جَ کَپسولی"بازنەگیڵی"زینێ بمانانِ.

ٓآمەیرە و سازگاری چَنی دَوروبَری پسەو ژیوای دلێ وشکی و آوێ جە تایوَتی تَرو ای گیاندارَیَنە،بە جوری کە تَواناو ژیوای جَ ژیوگایوە بێ اُکسیژنی و ایجا بَرزایەکانو هیمالیای و کمَربندو زَمینیش(استوا) هەن،یانی ژیوای و وَرگەگِرتەی فراوان جَ آژَی دشوار و  

آو و هوای جوراوجور و جَ سَردا و گَرمای کَم و زیاد٘نە(جَ ڕادە ترازیا)،پەی ای گیاندارَیە فرە آسان و راحَتَن.

اَندازَو ای گیاندارَیە،۰/3تا 1/5 میلی مترین و بە گیانداری سَنگین خیز و تَمَلی نامیەن،وَرو آنەی فرە بە سَنگینی و یَواش جموجۆڵشا هَن و مَلان رانە.

زانشتمَندِ بە کەڵک گێرتەی جَ مودیلی ریاضی تاواشان هاز و گیان سَختی ای گیاندارانە بە یەرێ جور آژَی فرەسخت و دشوار پسەو؛داوَنەی هَسارەکڵِ،تیشکەوگامای و… تاقی بکَرانِ(متاومی بواچم کە فرەو گیانداران حتا انسان،وَرگەو ای جورآژَ سَختَیە نمَگیران) بەلام خوکلێ آویێ تاواشان تیشکی بە هازی 5 تا 6هەزار"گری"تحمّل بکَرانِ و هیچشا پَنە نەی.

پَی آنەی رادەو گیان سختی ای گیاندارَیە پَیمان آشکرا و روشن بووە، مشیو پینَیە ایشارە بکَرمێ کە انسان وَرگەو تیشکَو سَرو”5 گری”[GY]، نمَگیرو وگیانِش چی آژَنە جَ دَس مَد٘و!!

هَرپاسە پَی زانشمَندان سَلمیان کە خوکڵەی آوی شۆنەو داوَنەی هَسارەکڵەی آسمانی،هیچش پەنە نمەی و مَتاوو گیانیش پاریزنو.

ایجا خوکلەی آوی،شش بَرامبَرو  فشارو آوِ جَ بنەو قوڵتەرین پاناوِ جهانی(اُقیانوس) بەآسانی تحمل مَکەرو.

زانشمَندێ خَریکو سَرمشق و اُلگوگیرتەی جَ کَردَوەی وێ ژیونای ای جور گیاندارانەنێ تا پَی فَن آوری «هاگایی و دادە»و هَرپاسەسازنای«سلولی تیشکی» بَهرە بگیران.

پانویس:

خوکڵەی آوی٫تادیگرادَ Tardigrada -شدت دوست-گیانداراێ کە حَز بە آژَ و وضعیتی فرە سخت و دشواری مَکَرو-گیان سخت.

کلوینKelvin٫ یُوانەو اَندازەگیری جَ ََSI،چی دَمایَنە هیچ گَرمایە نیەن-وَراوَرَن چَنی273-درجەی سلسیوسی.

ای واحدو اندازەگیریە بونەو گَورَگێرتەی و احترام بە شخصیتی زانشتی فیزیکزانِ ایرلندی،ویلیام تامسون لوردکلوینی نامِ نریان.